ΓΕΡΜΑΝΙΑ

ΤΟΜΕΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Ενημερωτικό Σημείωμα, 2/5/2013

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Συντρόφισσες και σύντροφοι, φίλες και φίλοι,

Επειδή ό,τι συμβαίνει στη Γερμανία και ό,τι αφορά τη Γερμανία επηρεάζει συνολικά την Ευρώπη και φυσικά τη χώρα μας, το παρακάτω κείμενο επιχειρεί να καταγράψει και να διακρίνει διαμορφούμενες τάσεις στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό της Γερμανίας καθώς και τις δυσκολίες και τις αντιφάσεις της γερμανικής πολιτικής απέναντι στην ευρωζώνη.

Ο Υπεύθυνος του Τομέα

Γεράσιμος Γεωργάτος

Υ.Γ: Με την ευκαιρία, Καλό Πάσχα σε όλες και όλους

Γενικά

Στην πορεία προς τις εκλογές, η Γερμανίδα Καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στα αυξανόμενα αντιγερμανικά συναισθήματα στις περισσότερες χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης και την απαίτηση της πλειοψηφίας των γερμανών πολιτών στο εσωτερικό της χώρας της να συνεχίσει  να είναι σκληρή απέναντι στις δοκιμαζόμενες οικονομίες στην περιφέρεια της ευρωζώνης. Η ικανότητα της Μέρκελ να διατηρήσει μια τέτοια ισορροπία θα επηρεάσει αφενός τη δυνατότητα επανεκλογή της και αφετέρου τη σταθερότητα του γαλλογερμανικού άξονα που είναι ζωτικής σημασίας για τη βιωσιμότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ευρωζώνης.

Οι εκλογές στη Γερμανία θα πραγματοποιηθούν στις 22 Σεπτεμβρίου 2013. Ανεξάρτητα από το αν η κα Μέρκελ θα εξασφαλίσει την επανεκλογή της, η μεγαλύτερη πρόκληση για την επόμενη γερμανική κυβέρνηση θα είναι η διατήρηση της σχέσης της με τη Γαλλία. Για να συμβεί αυτό, η Γερμανία θα πρέπει να φανεί πιο ανοικτή σε διαπραγματεύσεις με τη Γαλλία και τις άλλες χώρες της περιφέρειας ως προς την επίτευξη των στόχων της δημοσιονομικής προσαρμογής. Κάτι τέτοιο προϋποθέτει ότι η γερμανική ηγεσία θα καταφέρει να αντιστρέψει εν μέρει το κλίμα, πείθοντας τους γερμανούς πολίτες για τη σημασία που έχει η βιωσιμότητα της ευρωζώνης και η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση για την ευημερία της χώρας τους. Ταυτόχρονα θα πρέπει να αντιμετωπίσει και το νέο ανερχόμενο ευρωσκεπτικιστικό κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία» που πιέζει από δεξιά το γερμανικό πολιτικό σύστημα.

Ειδικότερα

Παρά το γεγονός ότι το Βερολίνο επικρίνεται από κυβερνήσεις και κόμματα άλλων ευρωπαϊκών χωρών για την εμβάθυνση της οικονομικής κρίσης με την επιμονή στη λιτότητα και τις σαρωτικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις, η ίδια η Μέρκελ και το κόμμα της, η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση, εξακολουθούν να απολαμβάνουν υψηλά εγχώρια ποσοστά αποδοχής. Δημοσκόπηση που διενεργήθηκε μεταξύ 19 και 21 Μαρτίου, από το γερμανικό ινστιτούτο «Forschungsgruppe Wahlen», προβλέπει ότι η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση και το αδελφό της κόμμα, η Χριστιανική Κοινωνική Ένωση, θα κερδίσει το 40% των ψήφων στις βουλευτικές εκλογές, ενώ τα κύρια κόμματα της αντιπολίτευσης - το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα και το Κόμμα των Πρασίνων – θα πάρουν 29 και 14%, αντίστοιχα.

Η εγχώρια δημοτικότητα της Μέρκελ συνδέεται άμεσα με τον τρόπο που χειρίστηκε μέχρι τώρα την κρίση. Με χαμηλά ποσοστά ανεργίας και με χαμηλό κόστος δανεισμού, η Γερμανία μοιάζει σε μεγάλο βαθμό αλώβητη από τα προβλήματα που ταλανίζουν την ευρωζώνη.

Η Γερμανία εξάγει περισσότερο από το 55% των προϊόντων της σε χώρες της ΕΕ και 8 από τις 10 μεγαλύτερες εξαγωγικές αγορές της βρίσκονται στην Ευρώπη. Ακόμα και αν η Γερμανία ήταν σε θέση να αυξήσει τις εξαγωγές της προς περιοχές εκτός Ευρώπης, πάλι δεν θα μπορούσε να αντισταθμίσει πλήρως τη μειούμενη ευρωπαϊκή ζήτηση, τη στιγμή μάλιστα που σε μεγάλες αγορές, όπως η Κίνα, αρχίζει και σημειώνεται επιβράδυνση.

Σημαντικό σταθεροποιητικό παράγοντα για τη γερμανική οικονομία αποτελεί η εγχώρια ζήτηση που συντηρείται και ενισχύεται από την υψηλή απασχόληση, τα χαμηλά επιτόκια και τη σταθερότητα ή τη συγκρατημένη αύξηση των μισθών. Όμως, εξαιτίας του φόβου για επιδείνωση της κρίσης, η εγχώρια ζήτηση ήδη αναμένεται άμεσα να μειωθεί, ενώ μελλοντικά θα επηρεαστεί και από τη γήρανση του πληθυσμού.

Εσωτερική Πολιτική. Η Πίεση από τα δεξιά: «Η Εναλλακτική για τη Γερμανία»

Η ανεργία στη Γερμανία δεν φαίνεται ότι μπορεί να σημειώσει κάποια σημαντική αύξηση πριν τις εκλογές. Ωστόσο, η οικονομική στασιμότητα στην υπόλοιπη ευρωζώνη θα αποδυναμώνει όλο και περισσότερο το γερμανικό εξαγωγικό εμπόριο, γεγονός που θα προκαλέσει κραδασμούς στις αμοιβές και την απασχόληση, με μικρή πιθανή συνέπεια την αμφισβήτηση του τρόπου που διαχειρίζεται την κρίση η Άγγελα Μέρκελ. Θα είναι τότε μια ευκαιρία για την αντιπολίτευση να βελτιώσει τα ποσοστά της. Η Μέρκελ ήδη επικρίνεται έντονα από συντηρητικές ομάδες στο ίδιο το εσωτερικό του πολιτικού της συνασπισμού για τη διάσωση άλλων χωρών με χρήματα των γερμανών φορολογουμένων. Κατηγορείται, επιπλέον, ότι όλα τα μέτρα που έχει επιβάλει έχουν αποβεί μέχρι στιγμής άκαρπα, αφού η κρίση συνεχίζει να βαθαίνει και οι χρεωμένες χώρες αδυνατούν να ανακάμψουν εφαρμόζοντας τις επώδυνες αλλά απαραίτητες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.

Αν και ο σκεπτικισμός απέναντι στις διασώσεις άλλων χωρών είναι πολύ έντονος και διαδεδομένος στη Γερμανία, ο κεντροδεξιός συνασπισμός της Μέρκελ έχει μέχρι στιγμής κατορθώσει να περιλαμβάνει στους κόλπους του και τις ψήφους των σκεπτικιστών. Όμως σήμερα απειλείται από την πρόσφατη ίδρυση ενός υπερσυντηρητικού κόμματος που ονομάζεται «Εναλλακτική για τη Γερμανία» και έχει ήδη προσελκύσει πολλά μέλη από τη Χριστιανοδημοκρατική Ένωση και από το κόμμα των Ελεύθερων Δημοκρατών.

Η αυξανόμενη δημόσια στήριξη που καταγράφεται υπέρ του νέου συντηρητικού ευρωσκεπτικιστικού κόμματος «Εναλλακτική για τη Γερμανία» φανερώνει την εντεινόμενη ανησυχία των Γερμανών ψηφοφόρων για τους οικονομικούς κινδύνους που συνδέονται με την ευρωζώνη και την πιθανότητα να επηρεάσουν και τη χώρα τους. Παρόλο που είναι απίθανη κάποια ισχυρή αμφισβήτηση των κυρίαρχων πολιτικών κομμάτων στις προσεχείς εκλογές του Σεπτεμβρίου, η εδραίωση του νέου κόμματος στο γερμανικό πολιτικό σκηνικό, θα μπορούσε να οδηγήσει τα άλλα κόμματα, κυρίως τα συντηρητικά, να υιοθετήσουν μια πιο ευρωσκεπτικιστική στάση. Ένα φαινόμενο που ήδη συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Δέκα μόλις μέρες μετά την επίσημη παρουσίαση της «Εναλλακτικής για τη Γερμανία», στις 14/4/13, μια δημοσκόπηση κατέγραψε 5% περίπου λαϊκή υποστήριξη προς το νέο κόμμα, που, αν εκφραστεί και εκλογικά, θα του επιτρέψει να εισέλθει στο γερμανικό κοινοβούλιο στις γενικές εκλογές του Σεπτεμβρίου. Παρόλο που δεν απειλεί ευθέως ούτε τον κυβερνώντα κεντροδεξιό συνασπισμό που καταγράφει  περίπου 39% στην ίδια δημοσκόπηση, ούτε και την κεντροαριστερή σοσιαλδημοκρατική αντιπολίτευση που καταγράφει  περίπου 27%, η σημασία του νέου κόμματος βρίσκεται στο γεγονός ότι επικρίνει και αρνείται ανοιχτά την ευρωζώνη, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά στη Γερμανία, όπου αποτελούσε θέμα ταμπού για όλα τα κόμματα, εκτός από κάποιους περιθωριακούς σχηματισμούς της άκρας δεξιάς και της άκρας αριστεράς.

Η πολιτική ατζέντα της «Εναλλακτικής για τη Γερμανία», όπως παρουσιάστηκε επίσημα, στις 14 Απριλίου, περιλαμβάνει τα εξής βασικά σημεία: Το κόμμα ζητά τη διάλυση της ευρωζώνης και την επιστροφή σε εθνικά νομίσματα, ή, τουλάχιστον, τη δημιουργία μικρότερων νομισματικών ενώσεων μεταξύ χωρών με παρόμοιο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης. Το κόμμα απορρίπτει τη χρήση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας - μόνιμο ταμείο διάσωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης - για βοήθεια προς τις χώρες σε οικονομική δυσκολία, και διαφωνεί με την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στην αγορά κρατικών ομολόγων - ένα εργαλείο που σχεδιάστηκε για να μειώσει το κόστος δανεισμού για τις χώρες της ευρωζώνης. Επειδή το νέο κόμμα δεν διαθέτει τη δομή και τους οικονομικούς πόρους των παραδοσιακών κομμάτων, θα στηρίξει την εκστρατεία του στην παρουσία των μελών της ηγετικής του ομάδας στα μέσα ενημέρωσης, η πλειονότητα  των οποίων είναι καθηγητές πανεπιστημίου και δημοσιογράφοι, γεγονός που εξασφαλίζει σημαντικό βαθμό δημοσιότητας.

Παρόλο που τα δύο τρίτα των Γερμανών τάσσονται υπέρ της ευρωζώνης, ακόμη και αν οι διασώσεις άλλων χωρών δεν είναι δημοφιλείς, και παρόλο που η Καγκελάριος Μέρκελ διατηρεί υψηλά ποσοστά δημοτικότητας, ο φόβος της απώλειας ψήφων από την «Εναλλακτική για τη Γερμανία», θα μπορούσε να οδηγήσει τους Χριστιανοδημοκράτες να αυξήσουν τη δική τους κριτική του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.

Αυτό συνέβη ήδη στη  Βρετανία, όπου το κυβερνών Συντηρητικό Κόμμα ύψωσε την αντιμεταναστευτική ρητορική του και απαιτεί την επιστροφή  εξουσιών από τις Βρυξέλλες υπό την πίεση του «Κόμματος της Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου», της κύριας ευρωσκεπτικιστικής δύναμης της χώρας. Και το «Κίνημα Πέντε Αστέρων» του Πέπε Γκρίλο, στην Ιταλία, έλαβε  περισσότερους από οκτώ εκατομμύρια ψήφους στις γενικές εκλογές του Φεβρουαρίου αποδεικνύοντας ότι η κριτική του ευρώ μπορεί να είναι εκλογικά επιτυχής, ενώ είχε εξαναγκάσει και τον Μπερλουσκόνι να υψώσει τους αντιευρωπαϊκούς τόνους κατά την προεκλογική του εκστρατεία.

 Η «Εναλλακτική για τη Γερμανία» μπορεί επιπλέον να αφαιρέσει ψήφους και από το μικρότερο κόμμα των Ελεύθερων Δημοκρατών που συμμετέχει στον κυβερνητικό συνασπισμό της Μέρκελ, καθιστώντας έτσι ένα μεγάλο μετεκλογικό συνασπισμό μεταξύ Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών πιο πιθανό. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να διευκολύνει μια ορισμένη μεταστροφή της γερμανικής πολιτικής απέναντι στην  ευρωζώνη, με τη Μέρκελ να παρουσιάζεται ως υποχρεωμένη να πραγματοποιήσει τους απαραίτητους συμβιβασμούς με τους σοσιαλδημοκράτες σε ένα κοινό κυβερνητικό εγχείρημα.

Η σχέση με τη Γαλλία

Εκτός από την εστίαση στην εσωτερική πολιτική, η Μέρκελ είναι υποχρεωμένη να επικεντρώνεται και στη σχέση με τη Γαλλία. Ο γαλλογερμανικός άξονας αποτελεί τον πυλώνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ευρωζώνης. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, μεταξύ άλλων, ήταν αυτή που θα εξασφάλιζε την οικονομική ισχύ της Γερμανίας και την πολιτική πρωτοκαθεδρία της Γαλλίας. Όμως, η ευρωπαϊκή κρίση και πιο πρόσφατα οι αποκλίνουσες οικονομικές επιδόσεις των δύο χωρών δυσχεραίνουν όλο και περισσότερο τη σχέση τους.

Η Γαλλία βρίσκεται αντιμέτωπη με το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας της τελευταίας δεκαετίας και πιθανότατα δεν θα επιτύχει τον στόχο της μείωσης του ελλείμματος αυτό το έτος, όπως δήλωσε και ο ίδιος ο υπουργός οικονομικών Πιέρ Μοσκοβισί. Η Μέρκελ δέχεται εισηγήσεις και αυξανόμενες πιέσεις  να είναι πιο ελαστική απέναντι στη Γαλλία, για τη διατήρηση της σχέσης τους και την άμβλυνση των αντιγερμανικών συναισθημάτων των γάλλων πολιτών. Το Βερολίνο φαίνεται έτοιμο να αποδεχθεί ότι δύο βασικές χώρες του σκληρού πυρήνα, η Γαλλία και η Ολλανδία, καθώς και άλλες σημαντικές οικονομίες, όπως η Ισπανία, θα παραβιάσουν το στόχο της μείωσης του ελλείμματος το τρέχον έτος, εφαρμόζοντας έτσι δύο μέτρα και δύο σταθμά, αφού θα επιμένει στην αυστηρή λιτότητα για τις μικρότερες χώρες της ευρωζώνης. Εκτός από το να υπενθυμίζει ότι οι μακροπρόθεσμες μεταρρυθμίσεις είναι απαραίτητες, δεν υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει το Βερολίνο για να πιέσει το Παρίσι. Η Μέρκελ και ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ θα επιχειρήσουν πιθανότατα να παρουσιάσουν ένα κοινό σχέδιο για την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μέσα στους επόμενους μήνες, ίσως και στην προσεχή Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου, για να υπογραμμίσουν την αντοχή των διμερών τους σχέσεων εν μέσω αυξανόμενων οικονομικών πιέσεων.

Πέρα από τις εκλογές

Η τόνωση της γαλλογερμανικής σχέσης θα καταστεί ακόμη πιο σημαντικό ζήτημα για την επόμενη γερμανική κυβέρνηση, καθώς η κρίση στη Γαλλία θα επιδεινώνεται. Η Γερμανία φοβάται όλο και περισσότερο μήπως βρεθεί απομονωμένη και επιτρέψει στη Γαλλία να ηγηθεί της ομάδας των κρατών που θα αμφισβητήσουν τη στρατηγική του Βερολίνου, που μέχρι στιγμής δεν έχει αποκτήσει κάποια συνοχή και αποτελείται κυρίως από περιφερειακές χώρες. Το Βερολίνο έχει ολοένα αυξανόμενο  πρόβλημα επιχειρώντας να ηγείται και να προωθεί την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, μαζί με την απαίτηση για σκληρή λιτότητα και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Παντού αναπτύσσονται αντιγερμανικά συναισθήματα, ενισχύονται ευρωσκεπτικιστικά και αντισυστημικά κόμματα, ενώ καθημερινά τίθεται το ερώτημα για την αλληλεγγύη μεταξύ των χωρών της ευρωζώνης.

Η κοινή αγορά και το κοινό νόμισμα διευκολύνουν την πρόσβαση της Γερμανίας σε μια πανευρωπαϊκή καταναλωτική βάση, που είναι ζωτικής σημασίας για μια οικονομία με έντονο εξαγωγικό προσανατολισμό. Η γερμανική ηγεσία θα ήταν διατεθειμένη να ενδώσει σε αιτήματα όπως η διεύρυνση του ρόλου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της αμοιβαιοποίησης του χρέους, προκειμένου να διατηρηθεί και να ενισχυθεί το κοινό νόμισμα και η κοινή αγορά. Όμως βρίσκεται παγιδευμένη στο πολιτικό κλίμα που μέχρι τώρα δημιούργησε και θα πρέπει να πείσει πρώτα τους πολίτες της ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση όχι μόνο επηρεάζει αλλά είναι η ουσιαστική κινητήρια δύναμη της ευημερίας της χώρας. Θα είναι όμως δύσκολο να πείσει το κοινό να υποστηρίξει τέτοιες κινήσεις, ειδικά αν η γερμανική οικονομία εμφανίσει σαφή σημάδια εξασθένησης και οι ψηφοφόροι συνεχίσουν να αισθάνονται ότι οι φτωχότερες χώρες επωφελούνται από τον πλούτο της Γερμανίας. Σε μια τέτοια περίπτωση αυξάνεται η πιθανότητα ενίσχυσης ευρωσκεπτικιστικών ρευμάτων. Ακριβώς γι` αυτό, η σοσιαλδημοκρατική αντιπολίτευση είναι πολύ προσεκτική όταν εκφράζει τη στήριξή της προς τους γάλλους ομοϊδεάτες και τον πρόεδρο Ολάντ, όπως και ως προς το μίγμα πολιτικής που η ίδια δηλώνει ότι θα ακολουθήσει σε περίπτωση εκλογικής νίκης. Συνεπώς, λεπτές ισορροπίες και πολλές παράμετροι στο εσωτερικό και στο εξωτερικό συνθέτουν ένα αρκετά ρευστό γερμανικό πολιτικό τοπίο και αυτό που θα αποκρυσταλλωθεί καταγραφόμενο στις γενικές εκλογές του Σεπτεμβρίου θα επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό το σύνολο της Ευρώπης και φυσικά τη χώρα μας.